Dünyada kurulan ilk kütüphane; MÖ 7. yüzyılda Asur Devleti’nin başkenti Ninova’da kurulan Asurbanipal kütüphanesidir.
Asurbanipal Asur kralıdır. Kütüphane, adını kurucusu kraldan alır.
Bilime, kültüre önem veren Asurbanipal kendi ülkesinde yazılmış eserlerle, Akadlar,
Sümerler, Babilliler tarafından yazılmış binlerce eseri kurduğu kütüphanede topladı.
Medler ve Babilliler Ninova şehrini MÖ 612’de işgal edince kütüphaneyi yaktılar.
19. yüzyılın ortalarında bölgede yapılan kazılar sonucu yaklaşık otuz bin kil tablet bunlundu.
Severek okuduğumuz, ölümsüzlüğün çaresini arayan Uruk Kralı Gılgamış Destanı da bu
tabletler arasından çıktı.
Bir de İskenderiye Kütüphanesi var ki…
Kütüphane, Büyük İskender’in MÖ 332 yılında kurduğu Mısır’ın İskenderiye şehrindedir. Üç
yüz yıl boyunca dünyanın en büyük arşivi olma özelliğini korudu.
Kütüphanede kimler çalışmadı ki…
Matematik bilgini; Öklid…
Tıp bilimci; Herofilos…
Mekanik bilimci; Arşimet…
Gökbilimci; Eratosthenes…
Burada bir parantez açmalıyım; İskenderiyeli Hypatia’yı anımsatmadan geçmemeliyim!
Antik dünyanın ilk kadın matematikçisi, astronom ve filozof Hypatia…
Babası Theon, döneminin en ünlü matematikçilerinden biriydi. Kızını, hurafe ve
dogmalardan uzak, bilim insanı olarak yetiştirdi.
Hypatia; İskenderiye Kütüphanesi’nde, felsefe, matematik, astronomi üzerine dersler verdi.
Devrin güzel kadınlarından Hypatia’ ya aşık ve ölene kadar savunan, arkasında duran,
savunmaktan vazgeçmeyen İskenderiye Valisi Orestes’le, Hypatia’yı “dinsizlikle”
“şeytanlıkla” suçlayan” İskenderiye psikoposu Cyril arasındaki kavga bütün şehre yayılınca
gerici çeteler Hypatia’yı taşlayarak öldürdüler.
Çağının en büyük en parlak kütüphanesi yakılarak yok edildi.
Yakılma hikâyesi karmaşıktır ve kim tarafından yakıldığı kanıtlanmış değildir.
İskenderiye’yi kuşattığı sırada Jul Sezar tarafından kütüphanenin yakıldığını söyleyenler var.
Bir başka iddia; Halife Ömer’in İskenderiye Kütüphanesi için, “Bu kitaplardaki bilgiler
Kuran’a aykırıysa haramdır. Kuran’da yazılanlarla aynıysa gereksizdir” dediği, verdiği emirle
Mısır’ı fetheden Amr İbnül As tarafında yakıldığı ileri sürülür.
Kütüphanenin yakılmasından Selahaddin Eyyubi’yi sorumlu tutan Hıristiyan tarihçiler,
“Kuran’da bulunan bilginin başka kitapta bulunamayacağını” savunan Eyyubi’nin
kütüphaneyi yaktırdığını anlatırlar.
Bir başka görüş; antik pagan tapınakları ve yapıların yok edilmesi sırasında Hıristiyanlar
tarafından yakıldığı yönündedir.
Kim tarafından yakılmış olursa olsun bilgi hazinesinin yok edildiği gerçeğini değiştiremez.
Kütüphane; bilgi hazinesinin depolandığı, korunduğu, titizlikle muhafaza edildiği mekândır.
